Page 62 - i

รายงานผลการดําเนินงานประจําป ๒๕๕๗
57
ขั้นตอนการเตรียมนํ้ายอม
1. การเตรี ยมนํ้ายอม เริ่ มจากเตรียมวัตถุดิบที่ใหสีที่เราจะนํามายอม แตถาเปนวัสดุ ธรรมชาติ เชน
สวนประกอบของตนไม ดินแดง โคลน เราก็จะตองเตรียมการกอน เชน ถาเปนสวนประกอบของพืชที่มี ลักษณะแข็ง
อยางเปลือกไม แกนไมหรือกิ่งไม ควรจะสับใหเปนชิ้นเล็กๆ กอน แลวแชนํ้าไวอยางนอย 1 คืน จะทํ าใหการสกัดสีทําได
งายและสีเขมถ าเปนใบไมควรฉีกหรื อหั่นเปนชิ้นเล็กๆ จึงคอยนําไปตม
2. การต มสกัดสี นํา พืชที่ให สีพรอมนํ้าที่แช ไปตมเดือด 1 ชั่วโมง ถานํ้าแหงใหเติมนํ้าลงไปใหอยู ระดับ
เดิมเสร็จแลวเอาผาขาวบางมากรองแยกกากออก
3. การต มยอมสี เมื่อเตรียมดายและนํ้ายอมแลวกอนที่จะนํ าดายลงยอม ควรนําดายมาชุบนํ้าแลวบิ ดให
หมาดกอนยอมทุกครั้ง เพราะจะทําใหเสนดายสามารถดู ดนํ้าสียอมไดดี และเร็วขึ้น และทําใหสีไปติดที่เสนใยไดงาย
วิธีการยอมสี
การสกัดสีจากส วนตางๆ ของพืชมาใชในการยอมมี 2 วิธี คือ การหมัก และการตม
การหมัก หรือที่เรียกวา การยอมเย็น จะใชกั บโคลน ดินแดง ตนคราม หอมและผลมะเกลือ เทานั้น จะ
ใชวิธีหมักพืชในนํ้าเปลาที่อุณหภูมิปกติ ทิ้งไว 1 - 2 วัน เพื่อใหสีออกมา จากนั้นนํ าเสนดายหรือผาที่เตรียมไวมาชุบในนํ้าสี
การต ม หรือที่เรียกวา การยอมรอน จะใชกั บตนไมทั่วไปและครั่ง จะนําวัตถุดิ บมาสับหรือตําใหละเอียด
จากนั้นนํ าไปตมใหเดือดนานประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อสกั ดนํ้าสีออกมา จากนั้นจึงนํ านํ้าสีไปอุนใหเดือดออนๆ เปนควั น
สีขาวจึงคอยนําเสนดายหรือผ ามายอมจนสีติ ดดีก็จะไดเส นดายหรือผายอมสีธรรมชาติ เวลาตมใหคุ มไฟไมใหแรงจน
นํ้ายอมเดือดพลาน แคนํ้าเดือดออนๆ ก็ สามารถยอมไดแลว เพราะอุณหภูมิสูงไมได ทําใหสียอมเข าไปติดในเสนใย
มากกวาเดิม แตเปนการสิ้นเปลืองเชื้อเพลิง ระยะเวลาการยอมเปนสิ่งสําคัญไมควรใชเวลายอมน อยเกินไป เพราะสียอม
ยังไมสามารถเกาะเสนดายไดดี เมื่อนําเสนดายไปซักนํ้าสีก็ จะหลุดหมด ในทางกลับกันการยอมที่นานเกินไป (มากกวา
1 ชั่วโมง) ก็จะเสียเวลาและพลังงาน เพราะสียอมก็ไมสามารถเขาไปเกาะติดเสนใยไดมากกว าขีดจํากัดของเส นใยอีก
แลว สิ่งที่สําคัญในขั้นตอนการยอม คือ ต องกวนอยูเสมอ พรอมกับพลิกดายบอยๆ เพื่อจะชวยใหสีสามารถกระจายตัว
ไดดีและแทรกซึมเข าไปในเสนดายไดทุกส วน และยังชวยปองกันมิใหเกิดรอยดางของสียอม การกวนและการพลิกดาย
ควรทําทั้งกรณีการยอมรอนและยอมเย็น
ขั้นตอนในการยอมสี ธรรมชาติ
การทําความสะอาดฝ าย
ต องทําความสะอาดเสนดายฝายก อนยอมสี เพื่อกําจัดสิ่ งสกปรกที่ติดมากับเสนดาย รวมทั้งสารที่เกิด
และเกาะเคลือบเส นใยฝายอยู ซึ่งจะทําใหการยอมสีไมดี จึงจําเปนตองทําความสะอาดกอนเสมอ การทําความสะอาด
สามารถเลือกใชสบู สบูเทียมหรื อผงซักฟอก
สําหรับพืชที่ไดศึกษาเรี ยนรูจากที่ปรึกษา มีดังนี้
สีที่ได จากธรรมชาติ สวนที่ใหสี รูปภาพ
แกแล เข เนื้อไม