Page 10 - ;

สรรสาระ
การตรวจสอบความใช้ ได้ของวิ ธีทดสอบ
ฟอร์มัลดีไฮด์ ในสารฆ่าเชื ้อ
นายนารถ พรหมรังสรรค์
นักวิทยาศาสตร์ชำ�นาญการ
กองเคมีภั ณฑ์และผลิ ตภัณฑ์บริโภค
รูปที่ 1 ฟอร์มัลดีไฮด์ ที่ใช้เป็นสารฆ่าเชื้อในอาหาร [1]
8 วารสารกรมวิทยาศาสตร์บริการ
ฟอร์มัลดีไฮด์หรืออี กชื่อหนึ่งที่เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไปคือ
ฟอร์มาลินเป็นสารฆ่าเชื้อที่มี ประสิทธิ ภาพสูง นิยมใช้กันอย่าง
แพร่หลายโดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านปศุสัตว์และประมงเนื่องจาก
สามารถฆ่าเชื้อได้ หลายชนิด เช่น แบคทีเรีย เชื้อรา ไวรัส และ
สปอร์ อย่างไรก็ตามฟอร์มัลดี ไฮด์เป็นสารพิษและเป็นสารก่อ
มะเร็งในมนุษย์ หากได้รับปริ มาณเกิน 0.1 มิลลิกรัมต่อลิ ตร
(ส่วนในล้านส่วน) จะท�ำให้เกิ ดการระคายเคือง มีอาการหายใจ
ติดขั ด แสบตา แสบจมูก และหากได้รับปริมาณสูงกว่ านี้อาจ
ท�ำให้หมดสติและเสี ยชีวิตได้
การทดสอบปริมาณฟอร์มัลดี ไฮด์ ในสารฆ่าเชื้อเพื่อให้
ทราบปริมาณที่ถูกต้ องนั้นมีความส�ำคัญทั้งนี้ เพื่อให้สามารถใช้
สารฆ่าเชื้อในปริมาณที่เหมาะสม ซึ่ งจะส่งผลโดยตรงต่อความ
ปลอดภัยของผู้บริโภคจากอาหารที่มีการน�ำฟอร์มัลดี ไฮด์ไปใช้
ในกระบวนการผลิต การตรวจสอบความใช้ได้ของวิ ธีทดสอบ
ฟอร์มัลดีไฮด์ในสารฆ่าเชื้อเป็นการพัฒนาวิธีทดสอบโดยดัดแปลง
มาจากมาตรฐานวิธี ISO 17226-1: 2008 ซึ่งเป็นวิธีทดสอบ
ปริมาณฟอร์มั ลดีไฮด์ในตัวอย่างหนังสัตว์ด้วยเทคนิคไฮเพอร์
ฟอร์แมนซ์ลิควิดโครมาโทกราฟี (High performance liquid
chromatography, HPLC) ดังนั้นเพื่ อให้มั่ นใจว่าวิ ธีการ
ทดสอบนี้มีความเหมาะสมกับการน�ำมาดัดแปลงเพื่อใช้ทดสอบ
ตัวอย่างสารฆ่าเชื้อ จึงจ�ำเป็นต้องตรวจพิสูจน์ความถูกต้องของ
วิธี ซึ่งเป็นข้อก�ำหนดหนึ่งตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025 :
2017 จากการเตรียมตัวอย่างสารฆ่าเชื้อโดยการท�ำปฏิกิริยา
กับ 2,4-dinitrophenyl hydrazine เพื่อเปลี่ยนฟอร์มั ลดีไฮด์
ให้อยู่ในรูปสารประกอบเชิงซ้อน แล้วน�ำไปทดสอบด้วย HPLC
ซึ่งตรวจวัดด้วยเครื่องตรวจวัดไดโอดอาเรย์ (diode array) ที่
ความยาวคลื่น 360 นาโนเมตร พบว่ าขีดจ�ำกัดในการตรวจหา
ของวิธีทดสอบ (limit of detection, LOD) เท่ ากับ 0.0023
มิลลิ กรัมต่อกิโลกรั ม ขีดจ� ำกัดในการวัดปริมาณ (limit of
quantitation, LOQ) เท่ากับ 0.22 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ช่วงการ
ท�ำเส้นโค้งสอบเทียบ (standard curve range) ของฟอร์มัลดีไฮด์
เท่ากับ 0.1 ถึง 1.0 มิ ลลิ กรัมต่อลิตร ซึ่ งสามารถทดสอบ
ตัวอย่ างสารฆ่ าเชื้ อที่มี ปริ มาณฟอร์มั ลดีไฮด์ได้ ตั้งแต่ 0.22
มิลลิกรั มต่อกิ โลกรัม ถึง ร้อยละ 37.29 มีค่าความไม่ แน่นอน
ขยายเท่ากับร้อยละ 6.85
วิธีการทดสอบ
1. เครื่องมือ วัสดุอุปกรณ์ และสารเคมี
1.1 เครื่อง HPLC (ยี่ห้อ Agilent รุ ่น 1200) ซึ่ง
ใ ้ไ ้ข ิ ีท
์มัล ีไ ์ ใ ่า ื้อ